De originele archieven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de VOC, liggen in Indonesië te vergaan. Ze zijn opgeslagen in het nationaal archief in Jakarta, waar de omstandigheden verre van gunstig zijn.
"Hier ligt de grootste overzeese collectie van Nederlands erfgoed", zegt historicus Hendrik Niemeijer, wijzend op de rijen archiefkasten in het Arsip Nasional, het Indonesische nationaal archief. "Naar schatting ligt hier zestien kilometer aan documenten uit de Nederlandse tijd; maar nog lang niet alles is geïnventariseerd. Tweeënhalve kilometer bestaat uit originele archieven van de VOC uit de zeventiende en achttiende eeuw. Het ligt hier te liggen; noch de Indonesische noch de Nederlandse regering kijkt er naar om."
Het VOC-archief dreigt langzaam te verpulveren. "Het Arsip Nasional is in de jaren zeventig gebouwd. Sindsdien is er niets gedaan aan de klimaatverbetering. De airconditioning valt geregeld uit of wordt lager gezet als er geen geld is voor stroom. Er zijn temperatuurwisselingen, het is er veel te vochtig en te stoffig. De aantasting van het papier gaat daardoor veel sneller; elk jaar verdwijnen tientallen meters aan archief. Ook kan je sommige documenten nog maar één keer lezen, want als je de bladzijde omslaat kan het in kleine stukjes uiteenvallen en is het weg."
Volgens Niemijer, die samenwerkt met de universiteit van Leiden, is zo al een deel van de archieven verdwenen, ook doordat nauwelijks iets is gedaan om het materiaal te beschermen. "In het verleden zijn enkele waardevolle collecties gelamineerd, maar op het totale archief is dat een druppel op de gloeiende plaat." De historicus laat een boek zien met originele stukken uit de 18de eeuw waar laminaat overheen zit. De documenten zijn vlekkerig. "Dit is zwaar aangetast door de inktvraat. Die inkt vreet ook nu nog steeds dieper in het papier. Vijftien jaar geleden waren deze documenten veel makkelijker te lezen dan nu. Dus ook onder het laminaat, dat er niet meer af kan, verdwijnen de stukken langzaam."
Om de documenten toch te bewaren, worden ze met geavanceerde scanners gedigitaliseerd. "Bij sommige collecties hebben we maar één kans," zegt Niemeijer. Het digitaliseren gebeurt met geld van de Nederlandse Corts Foundation. In die particuliere stichting zit de nalatenschap van Kees Corts, een Nederlander die in de mijnbouw op Java werkte en wiens ouders voor de Tweede Wereldoorlog al in Nederlands-Indië woonden. Corts maakte zich zorgen over de VOC-archieven en heeft Niemeijer kort voor zijn dood gevraagd met een plan tot behoud te komen.
Bron: www.trouw.nl
Hendrik Niemeijer. Het VOC-archief ligt te rotten in de depots in Jakarta.
